Schaken in het Aztekenrijk

Toen de Spaanse legerhoofdman Hernán Cortés op zijn eerste reis naar het hart van het Aztekenrijk in 1519 na het oversteken van de laatste bergpas het dal overzag waarin de enorme in het water van het grote meer gebouwde stad Tenochtitlan  plaats bood aan maar liefst  400.000 inwoners, was hij diep onder de indruk.

De plaatselijke Azteken zagen in de withuidige man met baard soms zelfs een god (Quetzalcoatl) en leidden hem mede daarom met veel vertoon van eer rond. Zo mocht hij van nabij een mensenoffer aanschouwen, waarbij na een fraai ritueel een priester een sikkelvormig mes tevoorschijn toverde, waarmee hij met een geoefende handbeweging het hart van het offer uitsneed, waarna dat met veel bloed over de beklommen piramide werd gelegd, de rest van het lichaam deed minder ter zake. Cortes was wel wat bloedvergieten gewend, maar dat was altijd voor de goede zaak en dit kwam hem wat heidens voor, bovendien greep het roodkleurig tafereel hem ook nogal aan in directe zin.

                    Tenochtitlan                                                                        Mensenoffer

Toen hij nog nauwelijks was bijgekomen van de schrik, besloot hij beneden gekomen een partijtje te schaken tegen een met moeite opgetrommelde luitenant genaamd Garcia Garcia, om zijn zinnen wat te verzetten. De zetten zouden verloren zijn gegaan, ware het niet dat toeschouwer Oxa Ptetecocl, een bekend Azeteeks kroniekschrijfster, nauwgezet had opgeschreven wat er gebeurde op dat bord met die onbekende stukken, die deels ook wel wat weg hadden van andere goden uit hun uitgebreide collectie. 

Omdat Oxa de namen van de stukken niet kon weten, had zij er eigen namen aan gegeven, die ik hier vertaald naar het Nederlands er graag aan toevoeg. Ook was haar systematiek van het benoemen van de velden en de zetten niet naar Spaans model, zoals we zullen zien.  Gelukkig zijn de notities van Oxa bewaard gebleven en zo komen we tot de volgende zettenreeks:

Cortes (wit) - Garcia (zwart)

1 De witte cactus die zich bevindt voor de Oogstgod gaat 2 vakjes naar het Noorden

   De zwarte cactus die zich bevindt voor de westelijke Marktrechter gaat 1 vakje naar het Zuiden

2 De witte westelijke Marktrechter gaat 4 vakjes naar het Noordoosten

   De zwarte cactus die zich bevindt voor het westelijk Beest gaat 2 vakjes naar het Zuiden

3 De witte Sneeuwgodin gaat  5 vakjes naar het Noordwesten.

Oxa beschrijft vervolgens wat er gebeurde: Garcia Garcia steekt met gebogen hoofd een hand uit, die door Cortes met enige argwaan wordt aangenomen. Oxa denkt volkomen terecht dat de argwaan veroorzaakt wordt door de mogelijkheid dat Garcia expres zou hebben verloren, want de duur van het toch redelijk ingewikkeld ogende spel was ook voor Azteekse begrippen behoorlijk beperkt geweest. Er bestond daar bijvoorbeeld een populair tweegevecht met 3 groene en 3 paarse stenen en een cactusvijg dat doorgaans 4 uur in beslag nam (Tnachotli Tonoch).

Dus beschrijft Oxa ook wat Garcia Garcia bezielde om het spel als de eerste de beste gek zo snel te verliezen: Cortés was waarschijnlijk verrukt doordat hij de exclusieve eer had gekregen het prachtige ritueel mee te mogen maken - inclusief de optocht door de stad, waarbij het offer (meestal een herhaald veroordeeld misdadiger) met veel respect en zelfs wat toejuichingen werd behandeld. Dat hij vervolgens ook nog mee mocht de piramide op was letterlijk een godsgeschenk. De meeste Azteken zouden er een moord voor hebben willen doen! (Wat paradoxaal genoeg de kans op het meemaken van het ritueel als offer wel aanzienlijk zou vergroten). Dus meent Oxa dat het na zo'n geweldige ervaring niet gepast zou zijn om het blije humeur van Cortés te bederven door hem in het spel te verslaan. Wat ze niet snapt, is waarom Cortés dan niet wat vrolijker uit zijn ogen kijkt, niet voor en niet na de partij. En ook schrikt ze behoorlijk als hij vervolgens zijn vreemd vormgegeven stok in de lucht houdt en er 3x mee in de lucht knalt zeggende: 

Volveré pronto y terminaré sin piedad estas condiciones bárbaras!

Wat ook zal gebeuren... 

Wat leert ons deze anekdote?

1 Dat de Azteken bekend waren met het fenomeen sneeuw.

2 Dat Garcia Garcia juist een zeer verstandig man was, met veel oog voor zijn welzijn.

3 Dat Hernán Cortés in tegenstelling tot wat sommige geschiedschrijvers menen toch enig gevoel had. 

4 Dat In het huidig tijdsbeeld het omverwerpen van standbeelden van Cortes op zijn plaats is.  

                                                 

    Cortës                                                              Zijn standbeeld in geboorteplaats Medellin

Eric Kloppers

 

We hebben 179 gasten en geen leden online